|
Kalendarz – umowna, przyjęta w danej społeczności bądź kulturze, rachuba czasu. Dzieli ona czas na powtarzające się cyklicznie okresy, związane najczęściej z cyklami przyrody. Nazwa pochodzi od rzymskiego słowa „kalendy” bądź według innych źródeł od łacińskiego callendarium.
Obecnie najbardziej rozpowszechnionym kalendarzem na świecie jest kalendarz gregoriański, wprowadzony 15 października 1582 przez papieża Grzegorza XIII i oparty na długości roku zwrotnikowego.
Typy kalendarzy
Kalendarze dzieli się na różne typy, w zależności od:
1) sposobu określania długości roku w związku z długością i liczbą miesięcy (poprzez odwołanie się do wielokrotności faz Księżyca, poprzez odwołanie się do pozornego ruchu Słońca na niebie na tle Zodiaku, czy poprzez kombinację jednego z drugim). Z tym związany jest też podział miesiąca na mniejsze jednostki, tygodnie lub dekady.
Według tego, najpopularniejszego kryterium klasyfikacji kalendarzy, kalendarze dzielimy zatem na:
a) słoneczne (solarne), np.:
kalendarz gregoriański (używany globalnie, a także przez kościoły zachodnie, takich jak rzymskokatolicyzm, protestantyzm i niektóre inne),
kalendarz juliański (obecnie używany głównie przez kościoły wschodnie, takie jak grekokatolicyzm, prawosławie i niektóre inne),
kalendarz Majów,
kalendarz aztecki,
kalendarz irański,
francuski kalendarz republikański,
kalendarz szwedzki,
kalendarz słowiański.
b) księżycowe (lunarne), np.:
kalendarz starogrecki,
kalendarz rzymski,
kalendarz babiloński,
kalendarz muzułmański,
kalendarz słowiański.
c) księżycowo-słoneczne, np.:
kalendarz egipski,
kalendarz żydowski,
kalendarze indyjskie, np. indyjski kalendarz narodowy, kalendarz tamilski, bengalski, kalendarz dżinijski oraz pochodne od nich:
- kalendarze buddyjskie: cejloński, birmański, tajski, kambodżański, laotański) i in.,
- kalendarz jawajski,
kalendarz chiński i pochodne od niego kalendarze japoński, koreański, wietnamski, mongolski, tuwijski czy tybetański,
kalendarz słowiański.
2) sposobu określania początku rachuby czasu (ery):
linearne – lata liczone są ciągle od jakiegoś wydarzenia historycznego dawnego, np. od narodzenia Chrystusa (kalendarz gregoriański), od ucieczki Mahometa z Mekki do Medyny (kalendarz muzułmański), bądź niedawnego (np. od daty wstąpienia ostatniego władcy na tron, jak np. kalendarz japoński, narodzin Kim Ir Sena – kalendarz dżucze);
cykliczne – gdzie lata liczy się w powtarzających się cyklach, np. 12-letnich, 60-letnich itp. (np. kalendarz chiński, kalendarz Majów, kalendarz balijski);
3) sposobu określania początku nowej doby (wschód słońca, zachód słońca, wschód księżyca, północ, południe) oraz liczenia długości doby i godziny (stałogodzinowe, zmiennogodzinowe).
Foto: Wizerunek nagłówka ściennego kalendarza wyd. Kraków 1525, z Encyklopedii staropolskiej.
Źródło
Bibliografia
|